الإمام علی علیه‏السلام :

أربَعَةُ أشیاءَ لا یَعرِفُ قَدرَها إلاَّ أربَعَةٌ : الشَّبابُ لا یَعرِفُ قَدرَهُ إلاَّ الشُّیوخُ وَالعافِیَةُ لا یَعرِفُ قَدرَها إلاَّ أهلُ البَلاءِ ، وَالصِّحَةُ لا یَعرِفُ قَدرَها إلاَّ المَرضى ، وَالحَیاةُ لا یَعرِفُ قَدرَها إلاَّ المَوتى

امام على علیه‏السلام : ارزش چهار چیز را جز چهار گروه نمى‏شناسند :[ارزش ]جوانى را جز پیران نمى‏شناسند؛[ارزش] آرامش (آسایش) را جز گرفتاران نمى‏شناسند ؛ [ارزش] سلامت را جز بیماران نمى‏شناسند ، و[ارزش] زندگى را جز مُردگان نمى‏دانند

------------------------------------------------------------

عنه علیه‏السلام : شَیئانِ لا یَعرِفُ فَضلَهُما إلاّ مَن فَقَدَهُمَا : الشَّبابُ ، وَالعافِیَةُ . 

امام على علیه‏السلام : برترى (ارزشِ) دو چیز را جز آنان كه آنها را از دست دهند ، نمى‏شناسند : جوانى و آرامش .

-------------------------------------------------------

عنه علیه‏السلام ـ فِی الدّیوانِ المَنسوبِ إلَیهِ ـ :
شَیئانِ لَو بَكَتِ الدِّماءَ عَلَیهِماعَینانِ حَتّى تُؤذِنا بِذَهابِ
لَم تَبلُغَا المِعشارَ مِن حَقَّیهِمافَقدُ الشَّبابِ وفُرقَةُ الأَحبابِ 

امام على علیه‏السلام ـ در دیوان منسوب به ایشان ـ :
دو چیز است كه اگر دیدگان ، بر آن خون بگِریند /
تا به مرز كورى برسند ،
به یكْ‏دهمِ سزایشان نرسیده‏اند : /
ازدست دادن جوانى و جدایىِ دوستان!

----------------------------------------------------------

عنه علیه‏السلام ـ فِی الدّیوانِ المَنسوبِ إلَیهِ ـ :
بَكَیتُ عَلى شَبابٍ قَد تَوَلّىفَیالَیتَ الشَّبابَ لَنا یَعودُ
فَلَو كانَ الشَّبابُ یُباعُ بَیعالأََعطَیتُ المُبایِعَ ما یُریدُ
ولكِنَّ الشَّبابَ إذا تَوَلّىعَلى شُرَفٍ فَمَطلَبُهُ بَعیدُ 

امام على علیه‏السلام ـ در دیوان منسوب به ایشان ـ :
بر جوانى ، چون كه بگذشت ، گریستم /
كاش جوانى به سوى ما باز مى‏گشت!
اگر جوانى به فروش مى‏رسید /
به فروشنده‏اش هر چه مى‏خواست ، مى‏دادم .
لیكن جوانى چون بر ستیغ كوه‏ها نشیند /
به‏دست آوردنش دشوار است .

-----------------------------------------------------

الإمام علی علیه‏السلام : بادِر شَبابَكَ قَبلَ هَرَمِكَ ، وصِحَّتَكَ قَبلَ سُقمِكَ . 

امام على علیه‏السلام : جوانى‏ات را پیش از پیرى ، وتندرستى‏ات را پیش از بیمارى دریاب .

-------------------------------------------------

عنه علیه‏السلام : بادِرِ الفُرصَةَ قَبلَ أن تَكونَ غُصَّةً . 

امام على علیه‏السلام : فرصت را پیش از آن كه اندوه گردد ، دریاب

------------------------------------------------

عنه علیه‏السلام : ما أقرَبَ الدُّنیا مِنَ الذَّهابِ وَالشَّیبَ مِنَ الشَّبابِ . 

امام على علیه‏السلام : چه نزدیك است دنیا به نابودى ، و جوانى به پیرى!

---------------------------------------------------

عنه علیه‏السلام : ما أنزَلَ المَوتَ حَقَّ مَنزِلَتِهِ مَن عَدَّ غَداً مِن أجَلِهِ . 

امام على علیه‏السلام : آن كه فردا را از عمر خویش بشمارد ، مرگ را در جاى شایسته‏اش قرار نداده است .

-------------------------------------------------

عنه علیه‏السلام ـ فی قَولِ اللّه‏ِ عز و جل «وَ لاَ تَنسَ نَصِیبَكَ مِنَ الدُّنْیَا»  ـ : لا تَنسَ صِحَّتَكَ وقُوَّتَكَ وَفَراغَكَ وشَبابَكَ ونَشاطَكَ أن تَطلُبَ بِهَا الآخِرَةَ . 

امام على علیه‏السلام ـ درباره آیه (و سهم خود را از دنیا فراموش مكن) ـ : [یعنى ]سلامت ، توانایى ، فرصت ، جوانى و شادابى‏ات را فراموش مكن ، تا با آنها ، آخرت را به دست آورى

-----------------------------------------------------

الإمام علی علیه‏السلام : لا یَزالُ العَقلُ وَالحُمقُ یَتَغالَبانِ عَلَى الرَّجُلِ إلى ثَمانِیَ عَشرَةَ سَنَةً فَإِذا بَلَغَها غَلَبَ عَلَیهِ أكثَرُهُما فیهِ . 

امام على علیه‏السلام : خِرد و نادانى تا هجده سالگى در آدمى در نَبَردند . وقتى آدمى به آن سن رسید ، هر كدام بیشتر باشد ، بر او غلبه مى‏یابد

-----------------------------------------------------

الإمام علی علیه‏السلام ـ فِی الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَیهِ ـ : تَعَلَّمُوا العِلمَ صِغارا تَسودوا بِهِ كِبارا . 

امام على علیه‏السلام ـ در حكمت‏هاى منسوب به ایشان ـ : علم را در كَمْ‏سالى بیاموزید ، تا در بزرگ سالى بدان بزرگى كنید .

---------------------------------------------------

عنه علیه‏السلام : مَن لَم یُجهِد نَفسَهُ فی صِغَرِهِ لَم یَنبُل فی كِبَرِهِ . 

امام على علیه‏السلام : آن كه در كَمْ سالى ، خود را [براى تحصیل دانش و فضیلت ]به كوشش وادار نسازد ، در بزرگ‏سالى به برترى(فضل) نمى‏رسد .

---------------------------------------------------

عنه علیه‏السلام ـ فِی الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَیهِ ـ : مُرُوا الأَحداثَ بِالمِراءِ وَالجِدالِ ، وَالكُهولَ بِالفِكرِ ، وَالشُّیوخَ بِالصَّمتِ . 

امام على علیه‏السلام ـ در حكمت‏هاى منسوب به ایشان ـ : جوانان را به مباحثه و جدال [علمى] ، و میان‏سالان را به اندیشیدن ، و پیران را به سكوت ، فرمان دهید .

---------------------------------------------------

الإمام علی علیه‏السلام ـ فی وَصِیَّتِهِ لاِبنِهِ الحَسَنِ علیه‏السلام ـ : إنَّما قَلبُ الحَدَثِ كَالأَرضِ الخالِیَةِ ما اُلقِیَ فیها مِن شَیءٍ قَبِلَتهُ فَبادَرتُكَ بِالأَدَبِ قَبلَ أن یَقسُوَ قَلبُكَ ، وَیشتَغِلَ لُبُّكَ . 

امام على علیه‏السلام ـ در وصیّت به فرزندش حسن علیه‏السلام ـ : همانا دلِ جوان ، مانند زمینِ كشت‏ناشده است . آنچه در آن افكنده شود ، مى‏پذیرد . از این رو ، پیش از آن كه دلت سخت گردد و خِردت سرگرم شود ، به تربیت تو همّت گماشتم .

----------------------------------------------------

عنه علیه‏السلام ـ فی وَصِیَّتِهِ لاِبنِهِ الحَسَنِ علیه‏السلام ـ : وأجمَعتُ عَلَیهِ مِن أدَبِكَ أن یَكونَ ذلِكَ وأنت مُقبِلُ العُمُرِ ، وَمُقتَبَلُ الدَّهرِ ، ذو نِیَّةٍ سَلیمَةٍ ، ونَفسٍ صافِیَةً . 

امام على علیه‏السلام ـ در وصیّت به فرزندش حسن علیه‏السلام ـ : [و آن گاه كه] بر تربیت تو همّت گماشتم ، چنان دیدم كه در عنفوان جوانى و بهار زندگى‏ات هستى كه نیّتى درست و نهادى پاكیزه دارى .

---------------------------------------------------

الإمام علی علیه‏السلام : أصحابُ المَهدِیِّ شَبابٌ لا كُهولٌ فیهِم إلاّ مِثلَ كُحلِ العَینِ وَالمِلحِ فِی الزّادِ وَأقَلُّ الزّادِ المِلحُ . 

امام على علیه‏السلام : یاران مهدى(عج) جوان‏اند و كهن‏سالان ، در میان آنان ، اندك‏اند ، مانند سرمه در چشم و نمك در زاد و توشه ، كه كمترین قسمت توشه ، نمك است .

----------------------------------------------------

الإمام علی علیه‏السلام : ما مِن حَرَكَةٍ إلاّ و أنتَ مُحتاجٌ فیها إلى مَعرِفَةٍ . 

امام على علیه‏السلام : هیچ فعّالیتى نیست ، مگر آن كه تو در آن ، نیازمندِ شناختى

-----------------------------------------------------

عنه علیه‏السلام : یا مَعشَرَ الفِتیانِ، حَصِّنوا أعراضَكُم بِالأَدَبِ ودینَكُم بِالعِلمِ . 

امام على علیه‏السلام : اى جوانان! آبروى خویش را با ادب (تربیت) ، و دین خویش را با دانش ، نگه‏دارید

--------------------------------------------------

 عنه علیه‏السلام ـ فِی الحِكَمِ المَنسوبَة إِلَیهِ ـ : أولَى الأَشیاءِ أن یَتَعَلَّمَهَا الأَحداثُ الأَشیاءُ الَّتی إذا صاروا رِجالاً اِحتاجوا إلَیها . 

امام على علیه‏السلام ـ در حكمت‏هاى منسوب به ایشان ـ : نخستین چیزهایى كه جوانان مى‏باید آنها را بیاموزند ، كارهایى است كه در بزرگى بِدان نیازمند مى‏شوند .

------------------------------------------------

عنه علیه‏السلام ـ فِی الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَیهِ ـ : لا تَقسِروا أولادَكُم عَلى آدابِكُم ، فَإِنَّهُم مَخلوقونَ لِزَمانٍ غَیرِ زِمانِكُم . 

امام على علیه‏السلام ـ در حكمت‏هاى منسوب به ایشان ـ : فرزندانتان را بر روش و آداب خویش ، مجبور مسازید؛ زیرا آنان ، براى زمانى دیگر ، جز زمان شما ، آفریده شده‏اند .

---------------------------------------------

الإمام علی علیه‏السلام ـ فی كِتابِهِ لِوَلَدِهِ الحَسَنِ علیه‏السلام ـ : وأن أبتَدِئَكَ بِتَعلیمِ كِتابِ اللّه‏ِ عز و جلوتَأویلِهِ وَشرائِعِ الإِسلامِ وَأحكامِهِ . 

امام على علیه‏السلام ـ در نامه‏اى به فرزندش حسن علیه‏السلام ـ : و این كه نخست ، به تو كتاب خدا را بیاموزم و تفسیر قرآن و شریعت اسلام و احكام آن را به تو تعلیم دهم

----------------------------------------------

الإمام علی علیه‏السلام ـ فِی الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَیهِ ـ : إذا عاتَبتَ الحَدَثَ فَاترُك لَهُ مَوضِعا مِن ذَنبِهِ لِئَلاّ یَحمِلَهُ الإِخراجُ عَلَى المُكابَرَةِ . 

امام على علیه‏السلام : ـ در حكمت‏هاى منسوب به ایشان ـ : هرگاه جوان را سرزنش مى‏كنى ، از برخى گناهان درگذر تا سرزنش ، او را به سرسختى (مقابله) وادار نكند

-----------------------------------------------

عنه علیه‏السلام : الإِفراطُ فِی المَلامَةِ یَشِبُّ نیرانَ اللَّجاجَةِ . 

امام على علیه‏السلام : زیاده‏روى در سرزنش ، آتش لجبازى را شعله‏ور مى‏گردانَد

-----------------------------------------------

عنه علیه‏السلام : إذا عاتَبتَ فَاستَبقِ . 

امام على علیه‏السلام : هرگاه سرزنش كردى ، جایى [براى بازگشت] باقى بگذار .

-----------------------------------------------

الإمام علی علیه‏السلام ـ فی الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَیهِ ـ : إذَا احتَجتَ إلَى‏المَشورَةِ فی أمرٍ قَد طَرَأَ عَلَیكَ فَاستَبدِهِ بِبِدایَةِ الشُّبّانِ ؛ فَإِنَّهُم أحَدُّ أذهانا ، وأسرَعُ حَدسا ، ثُمَّ رُدَّهُ بَعدَ ذلِكَ إلى رَأیِ الكُهولِ وَالشُّیوخِ لِیَستَعقِبوهُ ویُحسِنُوا الاِختِیارَ لَهُ ؛ فَإِنَّ تَجرِبَتَهُم أكثَرُ . 

امام على علیه‏السلام ـ در حكمت‏هاى منسوب به ایشان ـ : هرگاه به مشورت نیازمند شدى ، نخست ، از مشورت با جوانان آغاز كن؛ زیرا ذهن آنان ، تیزتر و حدس آنان ، سریع‏تر است . پس مسئله را به میان‏سالان و پیرمردان ، واگذار تا در آن نقّادى كرده ، بهترین را برگزینند؛ چرا كه تجربه آنان ، بیشتر است .

---------------------------------------------------

 تاریخ الطبری عن أبی رافع : لَمّا قَتَلَ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ أصحابَ الأَلوِیَةِ أبصَرَ رَسولُ اللّه‏ِ صلی الله علیه و آله جَماعَةً مِن مُشرِكی قُرَیشٍ ، فَقالَ لِعَلِیٍّ : اِحمِل عَلَیهِم ، فَحَمَلَ عَلَیهِم ، فَفَرَّقَ جَمعَهُم ، وقَتَلَ عَمرَو بنَ عَبدِ اللّه‏ِ الجُمَحِیَّ .
قالَ : ثُمَّ أبصَرَ رَسولُ اللّه‏ِ صلی الله علیه و آله جَماعَةً مِن مُشرِكی قُرَیشٍ ، فَقالَ لِعَلِیٍّ : اِحمِل عَلَیهِم ، فَحَمَلَ عَلَیهِم فَفَرَّقَ جَماعَتَهُم ، وقَتَلَ شَیبَةَ بنَ مالِكٍ أحَدَ بَنی عامِرِ بنِ لُؤَیٍّا¨ .
فَقالَ جِبریلُ : یا رَسولَ اللّه‏ِ ، إنَّ هذِهِ لَلمُؤاساةُ .
فَقالَ رَسولُ اللّه‏ِ صلی الله علیه و آله : إنَّهُ مِنّی وأنَا مِنهُ .
فَقالَ جِبریلُ : وأنَا مِنكُما ، قالَ : فَسَمِعوا صَوتا :
لا سَیفَ إلاّ ذُو الفَقارِ ولا فَتىً إلاّ عَلِیٌّ 

تاریخ الطبرى ـ به نقل از ابو رافع ـ : هنگامى كه على بن ابى طالب علیه‏السلام[در نبرد اُحد ،] پرچمداران را كُشت ، چشمان پیامبر صلی الله علیه و آله بر گروهى از مشركان قریش افتاد . به على علیه‏السلام فرمود : «بر آنان یورش ببر!» .
على علیه‏السلام بر آنان حمله برد و آنان را پراكنده ساخت و عَمرو بن عبد اللّه‏ جُمَحى را به قتل رسانید . پس ، چشمان پیامبر صلی الله علیه و آله بر گروهى دیگر از مشركان قریش افتاد و به على علیه‏السلام فرمود : «بر آنان یورش ببر!» .
على علیه‏السلام بر آنان حمله كرد و آنان را پراكنده ساخت و شَیبة بن مالك ، یكى از افراد قبیله بنى عامر بن لؤى را به قتل رسانید . در این هنگام ، جبرئیل علیه‏السلامگفت : اى پیامبر خدا! این همان مواسات است . آن گاه ، پیامبر خدا فرمود : «به راستى كه او از من است و من از اویم» ، و جبرئیل علیه‏السلام گفت : و من از شمایم .
آن گاه ، صدایى را شنیدند كه مى‏گفت : «شمشیرى جز ذو الفقار و جوان‏مردى جز على نیست» .